راهنمای سنجش روانی (جلد دوم)

نوشته: گری گراث. مارنات
مترجمان: دکتر حسن پاشا شریفی و محمدرضا نیکخو
ناشر: انتشارات رشد
سال نشر: 1374
در این کتاب آزمون ها به عنوان یکی از چندین ابزار و روش سنجش روانی مورد توجه قرار داده و در عین حال به متخصصان توصیه کرده است که به هنگام تفسیر داده های آزمون و توصیف خصایص آزمودنی نتایج را با سایر اطلاعاتی که از منابع و روش های دیگر مانند مشاهده، مصاحبه، تاریخچه زندگی و... به دست می آید یکپارچه کنند و توصیفی طبع و مبتنی بر اصول علمی از وی به عمل آورند. در این جلد کتاب با سرفصل هایی چون پرسشنامه روانی کالیفرنیا، آزمون رورشاخ، آزمون اندریافت موضوع، نقاشی های فرافکنی و گزارش روان شناختی آشنا خواهیم شد.
پرسشنامه روانی کالیفرنیا (cpl) یک آزمون مداد- کاغذی خود- اجراست که از 462 جمله صحیح- غلط تشکیل شده است. آزمون برای اجرای گروهی طراحی شده است هرچند می توان آنرا به طور فردی نیز اجرا کرد اگرچه این آزمون برای ارزشیابی افراد بین 70 – 12 ساله به کار رفته است، عمدتا برای استفاده در مورد بزرگسالان جوان که از توانایی خواندن حداقل در سطح کلاس چهارم برخوردارند ساخته شده است. ماده های cpl ، اطلاعات مربوط به الگوهای رفتاری نوعی، احساسات و عقاید، نگرش های فرد در رابطه با مسایل اجتماعی و خانوادگی را مورد سوال قرار می دهد. نتایج به صورت نموداری شامل 20 مقیاس و سه بردار (عامل ها) نشان داده می شود که به جنبه هایی از روابط میان فردی که در توصیف های متعارف و روزمره مشاهده می شوند متمرکز است. cpl به عنوان پرسشنامه ای برای سنجش خصایص شخصیتی پایدار میان فردی در یک جامعه بهنجار تدوین شد. cpl به تشخیص و شناخت رفتار میان فردی در بین جامعه های بهنجار متمرکز است. به جای تمرکز در آسیب شناسی، حوزه هایی مانند خویشتن داری، سلطه گری و پیشرفت را مورد سنجش قرار می دهد. اما گرچه تاکید آن بر سنجش متغیرهای بهنجار است، نمره های خیلی انحرافی همچنین ممکن است درباره جنبه های خاصی از رفتارهای ناسازگار شخص به ویژه در روابط میان فردی اطلاعات مهمی را فراهم کند. یک انتقاد عمده که به cpl وارد شده است فقدان تحلیل عاملی در تدوین مقیاس های مختلف آن است.
رورشاخ یک آزمون فرافکنی متشکل است 10 لکه جوهر به اشکال متقارن است که در آنها از آزمودنی خواسته می شود به آزمایش کننده توضیح دهد که لکه ها او را به یاد چه چیزهایی می اندازد. هدف کلی آزمون سنجش ساختار شخصیتی مراجع با تاکید بر شیوه های ناهشیار وی در پاسخ دادن به محیط خود و سازمان دادن به آن است. برخلاف حمله هایی که از درون و بیرون حوزه روان شناسی به آزمون رورشاخ وارد شده است این آزمون هنوز یکی از پرمصرف ترین و پرطرفدارترین ابزارهای سنجش به شمار می رود. فرضیه اصلی رورشاخ آن است که محرک محیطی به وسیله نیازها، انگیزه ها، تعارض ها و آمایه های مفهومی شخص سازمان داده می شوند. این نیاز به سازمان دادن هنگامی که آزمودنی ها با محرک های مبهم مانند لکه های جوهر روبرو می شوند اغراق آمیزتر، گسترده تر و بارزتر است. بنابراین باید تصورها، افکار، روابط درونی شخص خود را بیرون بکشند تا بتوانند پاسخی را به وجود آورند. این فرآیند مستلزم آن است که افراد این ادراک ها را سازمان دهند و همچنین آنها را با تجربه ها و برداشت های گذشته فرد مرتبط سازند. نخستین نظری که تفسیر رورشاخ بر آن مبتنی است آن است که نحوه سازمان دادن افراد به پاسخ هایشان به رورشاخ معرف چگونگی برخورد آنها با سایر موقعیت های مهم است که مستلزم سازمان دادن و قضاوت کردن است. پس از این که پاسخ ها ارائه و ثبت شدند، برحسب سه مقوله کلی نمره گذاری می شوند: محل ادراک، سطحی از لکه ها که آزمودنی به آن توجه کرده است. تعیین کننده ها یا خصایص معینی از لکه ها که برای ساختن پاسخ های خود مورد استفاده قرار داده است. رنگ و شکل و... و محتوی یا طبقه کلی اشیایی که پاسخ به آن تعلق دارد. انسان، ساختمان، اعضای داخلی بدن و... تفسیر صورت جلسه کلی آزمون به تعداد نسبی پاسخ هایی استوار است که در هریک از مقوله های بالا قرار می گیرند. در بعضی نظام ها میزان سازمان دادن پاسخ ها توسط آزمودنی و انواع بیان های کلامی او نیز نمره گذاری می شود. گرچه این طبقه بندی نمره گذاری ممکن است آسان جلوه کند جنبه های خاص نمره گذاری و تفسیر رورشاخ بسیار پیچیده است.
آزمون اندریافت موضوع (TAT) یک روش فرافکنی است که شامل تعدادی تصویر است و در آن از آزمودنی خواسته می شود درباره آنچه که فکر می کند در هر تصویر رخ می دهد داستانی بسازد. موری آزمون TAT را به صورت زیر توصیف می کند: روشی که برخی از سایق ها، هیجان ها، احساسات، عقده ها و تعارض های بارز شخصیت را برای تفسیرکننده تعلیم دیده آشکار می سازد. ارزش این آزمون به ویژه در این است که گرایش های اساسی و بازداری شده ای را منعکس می کند که آزمودنی به دلیل عدم تمایل به افشای آنها یا به سبب ناهشیاری نسبت به این گرایش ها نمی تواند به آنها اعتراف کند. این آزمون با نقاشی های فرافکنی یا آزمون های از نوع لکه جوهر مانند آزمون رورشاخ یا هولترمن تفاوت دارد. زیرا کارت های TATمحرک ساخت دارتری ارائه می دهند و مستلزم پاسخ های کلامی سازمان یافته تر و پیچیده تری هستند علاوه بر این TAT بیشتر به روش های تفسیر کیفی استوار است و به جای ساخت زیربنایی اساسی شخصیت، ویژگی های اینجا و اکنون موقعیت های زندگی فرد را مورد سنجش قرار می دهد. TAT از ابتدای تدوین تاکنون یکی از آزمون های روانی بوده است که در بررسی های بالینی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته و برای تدوین بسیاری از متون مشابه الگو واقع شده است. آزمون TAT از 20 کارت با تصویرهای مبهم تشکیل شده است به آزمودنی راهنمایی می شود که درباره هر تصویر داستانی بسازد و در این داستان درباره آنچه که هم اکنون می گذرد افکار و احساسات قهرمانان آنان، رویدادهایی که وضعیت فعلی را موجب شده اند و نتایج پایانی داستان توضیح دهد. کوشش برای شناخت افراد بر اساس تفسیرهایی که از جهان خود به عمل می آورند تاریخی طولانی و اغلب قابل احترام دارد تفسیر نقاشی ها (و به طور کلی آزمون فرافکنی) عمدتا به نظریه روان تحلیل گری مبتنی است. یکی از فرض های اساسی این شیوه آن است که بسیاری از جنبه های مهم شخصیت از طریق خودسنجی هوشیارانه به دست نمی آید و لذا پرسشنامه ها برای این منظور ارزش محدودی دارند. برای به دست آوردن تصویر دقیق از جهان درونی شخص باید راهی انتخاب شود که از تفاوت ها و دفاع های ناهشیار پیشگیری شود. بنابراین از دیدگاه روان تحلیل گری یک رویکرد غیرمستقیم مانند استفاده از نقاشی های فرافکنی امری اساسی است. نقاشی های فرافکنی فنون بیانی هستند زیرا جنبه هایی از خصایص شخص را هنگامی که به گونه ای از فعالیت می پردازند نشان می دهند. نمونه های دیگری از متون بیانی عبارتند از تفسیر بازی نقش، نمایش، بازی کودکان یا فهم معنای پنهان لطیفه گویی ها. به طور کلی در کاربرد فنون بیانی فرافکنی، رویکردهای بسیار گوناگونی وجود دارند که نقاشی های فرافکنی از آن جمله اند. بعضی از متخصصان بالینی از آزمودنی می خواهند که صرفا تصویر یک آدم بکشد در صورتی که دیگر متخصصان بالینی ممکن است از او بخواهند که تصویری از جنس مخالف، یک خانه و یک درخت را نیز ترسیم کند و درباره آنچه که کشیده است داستانی بسازد و یا از رنگ یا مداد رنگی استفاده کند.